Rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku dziennym

2. REHABILITACJA DZIECI Z ZABURZENIAMI WIEKU ROZWOJOWEGO W OŚRODKU DZIENNYM

Rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego to wielospecjalistyczna, kompleksowa rehabilitacja dzieci zagrożonych nieprawidłowym rozwojem psychomotorycznym oraz dzieci o zaburzonym rozwoju psychomotorycznym.

Co powinno Cię zaniepokoić?

twój niemowlak pręży się czy „wygina”, obraca się w jedną stronę, a ciało wygięte jest w łuk,

twoje dziecko nie lubi zmian pozycji z brzuszka,
maluch jest bardzo zaniepokojony w ciągu dnia i mało śpi,
twoje dziecko jest wcześniakiem,
twoje dziecko chodzi garbi się, często chodzi na palcach,
twoje dziecko ma problemy na lekcjach wychowania fizycznego,
To tylko nieliczne objawy nieprawidłowego rozwoju.

W CENTRUM MEDYCZNYM IKAR w Bydgoszczy prowadzimy rehabilitację dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ramach ośrodka dziennego. Jest to program, który zastąpił „wczesną, kompleksową, skoordynowaną, wielospecjalistyczną pomoc dziecku zagrożonemu niepełnosprawnością lub niepełnosprawnemu oraz jego rodzinie”.

Rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego została włączona do zakresu REH, ale wymaga współpracy wielu specjalistów różnych dziedzin nie tylko z dziedziny rehabilitacji w zakresie rozwoju motorycznego, ale również poznawczego, emocjonalnego i społecznego. Związane jest to zatem z koniecznością ciągłego porozumiewania się między sobą terapeutów oraz przekazywania sobie na bieżąco informacji dotyczących stanu zdrowia.

Podstawowym warunkiem uzyskania pozytywnych efektów terapii jest jak najwcześniejsze podjęcie działań diagnostyczno-terapeutyczno-rehabilitacyjnych, nawet natychmiast po urodzeniu. Rodzice zagrożonych niepełnosprawnością dzieci nierzadko skarżą się na niedostateczne diagnozowanie dzieci, ich zdaniem:

diagnoza stawiana jest zbyt późno pomimo tego, że objawy były widoczne znacznie wcześniej i sygnalizowane przez samych rodziców,
niedostateczna reakcja lekarzy na niepokojące objawy,
utrudniony dostęp do opieki specjalistycznej,
niewystarczająca informacja dla rodziców.
Dzieciom, które wykazują tylko niewielkie zaburzenia i opóźnienia rozwojowe lub nieharmonijny rozwój, wczesna pomoc daje szanse na całkowite wyrównanie zaburzeń w krótkim czasie. Z kolei u dzieci, których rozwój jest poważniej zaburzony, wczesna pomoc pozwala na uruchomienie całego ich pozytywnego potencjału, a działania te zapobiegają pogarszaniu się stanu i utrwalaniu negatywnych skutków występującej u dziecka niepełnosprawności.

Pierwsze lata życia dziecka są najważniejsze dla rozwoju jego samodzielności, dojrzałości do nauki w szkole i jej efektywności oraz dla sprawności i funkcjonowania człowieka dorosłego w przyszłości. Do chwili obecnej nie doceniano specyfiki wczesnego rozwoju dziecka oraz skutków zaniedbań w tym okresie. Dla dzieci, u których zostało zdiagnozowane zagrożenie niepełnosprawnością lub niepełnosprawność, istotna jest potrzeba stałego monitoringu stanu zdrowia i psychomotorycznego rozwoju a także realizowanie programu terapii uzależnionej od potrzeb zdrowotnych i rozwojowych dziecka przez stały zespół specjalistów.

Praca z dzieckiem odbywa się tyle razy w tygodniu, ile wymaga dziecko i na ile są w stanie dostosować się jego rodzice. Wykorzystywane się różne metody i techniki, które dobierane są indywidualnie do potrzeb psychofizycznych małego pacjenta. Czas trwania terapii, jak i częstotliwość jej stosowania są zróżnicowane, dostosowane do stanu możliwości i potrzeb dziecka.

I. ZAKRES REHABILITACJI DZIECI W OŚRODKU DZIENNYM CENTRUM MEDYCZNEGO IKAR

1) PORADY LEKARSKIE Z DZIEDZIN WYMAGAJĄCYCH KONSULTACJI CELEM KWALIFIKACJI I LECZENIA W PROGRAMIE

Po konsultacji lekarskiej, która odbywa się na podstawie skierowania lekarz wpisuje swoje uwagi do historii choroby pacjenta z odpowiednimi zalecenia co do dalszych konsultacji oraz zleca odpowiednią terapie z dziedziny, w której konsultuje. Na podstawie tego pacjent jest kwalifikowany do odpowiedniej grupy terapeutycznej i włączony do programu.

2) ŚWIADCZENIA Z ZAKRESU NEUROPSYCHOLOGII

diagnoza psychologiczna mająca na celu ocenę poziomu rozwoju umysłowego i emocjonalno-społecznego dziecka w oparciu o wywiad kliniczny, obserwację zachowania dziecka oraz metody testowe,
diagnoza funkcjonalna mająca na celu szczegółową ocenę rozwoju dziecka w oparciu o diagnostykę neuropsychologiczną,
ustalenie wraz z innymi członkami zespołu (pedagog, logopeda, psycholog) indywidualnego, kompleksowego programu terapeutycznego,
indywidualne lub grupowe zajęcia terapeutyczne,
psychoterapeutyczne oddziaływanie na członków rodziny,
ocena postępów w rozwoju,
przygotowywanie pisemnych opinii psychologicznych wraz ze wskazaniami dla potrzeb rodziców, lekarza prowadzącego, innych specjalistów.

3) ŚWIADCZENIA Z ZAKRESU PSYCHOTERAPII

ustalenie wraz z innymi członkami zespołu (pedagog, logopeda, psycholog)indywidualnego, kompleksowego programu terapeutycznego,
prowadzenie indywidualnej i grupowej terapii z zastosowaniem odpowiednich metod stymulacji rozwoju dziecka – w oparciu o diagnozę wielospecjalistyczną (terapii zajęciowej, socjoterapii, terapii edukacyjnej, terapii zabawą, terapii muzyką, kinezyterapii psychomotorycznej, terapii behawioralnej,
konsultacje i/lub instruktaże dla innych członków zespołu terapeutycznego oraz dla rodziców.

4) ŚWIADCZENIA Z ZAKRESU LOGOPEDII

diagnoza logopedyczna na podstawie wywiadu oraz oceny funkcji biologicznych dziecka ważnych dla rozwoju mowy,
prowadzenie ćwiczeń oddechowo-fonacyjnych,
prowadzenie ćwiczeń usprawniających narządy mowy,
prowadzenie ćwiczeń słuchowych,
stymulacja mowy biernej i czynnej,
korekcja artykulacji,
sprawdzanie efektów prowadzonej terapii,
instruktaże dla rodziców dotyczące: technik karmienia, higieny jamy ustnej, ćwiczeń logopedycznych, zabaw słuchowych, wykonywania masaży itd.

5) ZABIEGI Z ZAKRESU FIZYKOTERAPII

Zabiegi konieczne do prowadzenia leczenia oraz niezbędne do wspomagania kinezyterapii jak: parafinoterapia, krioterapia miejscowa, laseroterapia, terapia prądami o wysokiej i niskiej częstotliwości, ultradźwięki, światłolecznictwo, elektroterapia, masaże podciśnieniowe kończyn i inne. Zlecane przez lekarza w zależności od schorzenia, stopnia niepełnosprawności.

6) INDYWIDUALNE ZAJĘCIA Z PACJENTEM

Do których zaliczamy :

kinezyterapię - ćwiczenia ruchowe dostosowane do potrzeb i możliwości ich wykonania, wieku i stopnia niepełnosprawności dziecka,
masaż - stosowany przy wspomaganiu ogólnej terapii mający na celu uruchomienie przez terapeutę zaburzonych funkcji układu ruchu, mięśni, zaburzenia układu krążenia obwodowego, obrzękach oraz prowadzeniu terapii relaksacyjnej,
nauka czynności życia codziennego, do której możemy zaliczyć wszelkiego typu zachowanie niezbędne do samodzielnego funkcjonowania dziecka np.: siadanie, układanie w pozycji leżącej, karmienie, noszenie itp.

7) ZAJĘCIA GRUPOWE

Stosowane przy lżejszego typu schorzeniach prowadzone przez terapeutę a wykonywane przez pacjentów samodzielnie często w formie naśladowania ruchów, ćwiczeń wykonywanych przez prowadzącego zajęcia. Zajęcia grupowe mają często decydujące znaczenie dla wprowadzenia rywalizacji i chęci osiągania jak najlepszych wyników i jak najdoskonalszego wykonywania ćwiczeń. Prowadzone są też zajęcia grupowe przez pedagoga, psychologa i logopedę.

METODY REHABILITACYJNE:

METODA VOJTY

Wyzwolenie u pacjenta reakcji mięśniowych, nazwanych kompleksami odruchowej lokomocji, odruchowego obrotu i odruchowego pełzania. Stosuje się w przypadku zagrożenia mózgowym porażeniem dziecięcym i mózgowym porażeniem dziecięcym, w leczeniu utrwalonych niedowładów, a także w przypadku uszkodzeń splotu ramiennego, przepuklinach oponowo-rdzeniowych, chorobach genetycznych oraz wszędzie tam gdzie konieczne jest usprawnianie ruchowe niezależnie od wieku pacjenta. Rozpoznawanie zaburzeń kinezjologicznych pacjenta i układanie odpowiedniego programu rehabilitacyjnego. Terapia prowadzona wspólnie z rodzicami. Ćwiczenia stosowane cztery razy dziennie.

METODA NDT-BOBATH

Stosuje się ją w celu leczenia dzieci z zaburzeniami mózgowo-ruchowymi jak również w leczeniu dzieci z zakłóceniami sensorycznymi i genetycznie uzależnionymi upośledzeniami. W terapii dzieci wg Bobathów stosowane są trzy techniki, które przenikają się w zależności od potrzeb:

stymulacja: przygotowanie i wprowadzenie ruchu dwoma różnymi technikami stymulacyjnymi, odbierane bezpośrednio przez odpowiednie zmysły. Rozróżnia się stymulację hamującą (wstrzymującą) i aktywizującą (uwalniającą).
hamowanie (powstrzymywanie): przez powstrzymywanie zmieniona jest jakość napięcia mięśniowego oraz zlikwidowane patologiczne wzorce ruchowe w celu stworzenia dziecku korzystniejszej sytuacji wyjściowej do aktywnych ruchów.
facylitacja (ułatwienie przez aktywizację): utorowanie fizjologicznych wzorców ruchowych. Ważnym warunkiem poznania rodzajów wzorców ruchowych jest dobra analiza normalnego rozwoju czuciowo-ruchowego.

METODA PNF (PROPRIOCEPTYWNA NERWOWO-MIĘŚNIOWA FACYLITACJA)

Podstawowym celem terapii jest praca nad funkcją, której chory potrzebuje. Siła mięśni, zakres ruchu - to, co jest ważne w tradycyjnym postępowaniu terapeutycznym, jest tylko środkiem do uzyskania celu jakim jest funkcja. Koncepcja ta zaleca postrzeganie chorego w sposób całościowy, wykorzystując do terapii silne i zdrowe regiony ciała. Umożliwia to pełne wykorzystanie rezerw tkwiących w organizmie, motywuje do dalszego działania, a co najważniejsze zapewnia bezbolesną pracę, bez traumatyzujących psychicznie i fizycznie doznań. Chory powinien być partnerem fizjoterapeuty, określającym zakres i granice działania. To on ustala cele terapii. Terapeuta ma w tym wypadku rolę doradczą. Dzięki takiemu podejściu chory nawet z dużą dysfunkcją zachowuje dobrą motywację i jest pozytywnie nastawiony do współpracy z terapeutą.

METODA SI (SENSORY INTEGRATION)

Jest to proces w którym następuje organizacja dostarczanych do naszego mózgu wrażeń sensorycznych tak, aby mogły być wykorzystane w celowym działaniu, czyli w reakcjach adaptacyjnych, służących do wykonania określonej czynności, przyjęcia odpowiedniej pozycji ciała itp. Jeśli występują zaburzenia w odbiorze i integrowaniu bodźców zmysłowych to będą pojawiać się dysfunkcje w rozwoju poznawczym, motorycznym oraz zachowaniu dziecka. Celem terapii SI jest poprawa jakości przesyłania i organizacji informacji sensorycznej, tj. tego co jest odbierane przez różne zmysły naszego organizmu. Głównym zadaniem jest dostarczenie kontrolowanej ilości bodźców sensorycznych: przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych w taki sposób aby dziecko odpowiadało reakcją poprawiającą integrację tych bodźców.

ORAZ INNE METODY NP. : TERAPII MANUALNEJ

II. CZAS TRWANIA REHABILIATCJI

Czas trwania rehabilitacji jest zależny od indywidualnych możliwości układu nerwowego dziecka, niemożliwy do określenia przy zaburzeniach regulacji napięcia mięśniowego pracujemy do momentu uzyskania zadawalającego stanu dziecka – opanowania odruchów lokomocji i prawidłowego napięcia mięśniowego. Przy MPD, przepuklinach oponowo-rdzeniowych, zespole Downa, uszkodzeniu splotu barkowego – rehabilitacja jest procesem ciągłym umożliwiającym rozwój dziecka. U dzieci z wadami postawy pracujemy czasami kilka lat w celu uzyskania jak najbardziej prawidłowej postawy, warunkującej komfort życia. Często wytrzymałość psychiczna i fizyczna dzieci decyduje o terapii łączonej. Nie zawsze udaję się zastosować dwa, trzy rodzaje terapii u różnych specjalistów jednego dnia. Jest ona rozbijana na krótkie okresy naprzemiennie jako terapia ruchowa i psychoterapia.

III. ZASADY KWALIFIKACJI

skierowanie od lekarza specjalisty: neurologa, ortopedy, rehabilitanta, reumatologa, pediatry, lekarza POZ,
porada kwalifikowanego fizjoterapeuty (badanie wg metody Vojty),
wywiad okołoporodowy (wypis ze szpitala, wpisy w książeczce zdrowia dziecka, wpisy konsultujących specjalistów, badania diagnostyczne ),
przewlekłe schorzenia: przepuklina oponowo-rdzeniowa, MPD, uszkodzenie splotu barkowego, wada postawy, stan po zabiegu ortopedycznym, schorzenia reumatologiczne i neurologiczne, orzeczenie o niepełnosprawności.

IV. METODY OCENY SKUTECZNOŚCI

Ocena rozwoju neurofizjologicznego na podstawie spontanicznego zachowania dziecka w leżeniu przodem i tyłem oraz reakcji odruchowych wg Vojty,
ocena odruchów neurologicznych,
ocena czucia,
pomiary długości, obwodów i masy ciała,
pomiar zakresu ruchomości w stawach,
ocena chodu, lokomocji,
ocena postawy, ocena odcisku stopy na podoskopie,
ocena deformacji i zniekształceń,
ocena samoobsługi,
pomiar siły mięśniowej (Lovetta, pomiar dynamiczny).

V. ZAKOŃCZENIE REHABILITACJI

Następuje po uzyskaniu celu założonego przy układaniu programu rehabilitacyjnego, czasami zbliżeniu wyników terapii i uzyskaniu jak największej poprawy w stosunku do programu przygotowanego przez prowadzących. Czas trwania rehabilitacji jest indywidualny dla każdego pacjenta.